+48 48 621 90 24; +48 503 103 284 kancelaria@parafia-rozniszew.pl
Zabytkowy zespół kościelny

Zabytkowy zespół kościelny

Zespół kościelny we wsi Rozniszew usytuowany jest w skrajnej, południowo-wschodniej części wsi, na działce na rzucie nieregularnego ośmioboku. W jego skład wchodzi kościół, dzwonnica i ogrodzenie.

Kościół położony w centralnej części działki, dzwonnica w południowo-wschodnim narożniku, w odległości ok. 10 m od kościoła. Teren otoczony murowanym ogrodzeniem, w którym trzy bramy: główna w południowo-wschodnim boku oraz boczne w północno-wschodnim i południowo-zachodnim boku. Przy wejściu, w południowo-zachodniej części, murowana kapliczka maryjna. Wokół kościoła alejka obsadzona szpalerem lip. Zespół kościelny w Rozniszewie powstał w latach 1880 – 1885 w miejscu dawnego drewnianego, zniszczonego kościoła.

Kościół

Halowy kościół p.w. Narodzenia NMP został wzniesiony z cegły wg projektu znanego arch. Edwarda Cichockiego oraz Jana Hanza w stylu neogotyckim, wpisując się w nurt kościelnej architektury historycznej ziemi radomskiej przełomu XIX i XX wieku. Korpus świątyni jest trójnawowy, trzyprzęsłowy z trójbocznie zamkniętym prezbiterium oraz zakrystiami na zakończeniu naw bocznych. Prezbiterium skierowane na północny zachód. Od południa do kościoła dostawiono dwie wieże, pomiędzy którymi znajduje się kruchta. Cokół budynku wykonano z bloków granitowych. Elewacje rozczłonkowano przyporami. Fasada trzykondygnacyjna z wieżami nakrytymi dachami wiciowymi. Każda kondygnacja oraz wieże bogato zdobione fryzem dekoracyjnym wykorzystującym motywy: blend, płycin, pilastrów, łuków ostrych, tworzących na fasadzie uporządkowaną siatkę podziałów, pokrywającą całą powierzchnię fasady. Na osi środkowej uskokowy portal ostrołukowy zwieńczony szczytem trójkątnym wychodzącym ponad gzyms kordonowy pierwszej kondygnacji. Pozostałe elewacje ozdobione fryzem podgzymsowym w formie geometrycznej plecionki. W elewacjach bocznych występują m.in. po trzy monumentalne okna ostrołukowe, biforialne z motywem maswerku. Dolna część bocznych elewacji wysunięta do przodu, nakryta daszkiem pulpitowym, tworzy efekt pseudobazyliki. Elewacje krucht zdobione fryzem schodkowym biegnącym pod gzymsem koronującym. W północno-zachodniej kruchcie triforialne okno ostrołukowe od zachodu. W ścianach prezbiterium trzy okna ostrołukowe. Nawy kościoła o sklepieniach krzyżowych wspierających się na filarach i wspornikach. Filary składają się z wysokiego cokołu, kanelowanego trzonu, oraz wieloczęściowej profilowanej głowicy zdobionej guzami, rozetami, ozdobnymi konsolami. Podobnie zdobione są wsporniki. Balustrada chóru zdobiona jest ostrołukowymi blendami, fryzami kostkowymi oraz pilastrami. Stan zachowania kościoła jest dostateczny, miejscami występują pęknięcia muru kościoła, ubytki w cegle, zawilgocenia ścian. Widoczne są również uszkodzenia i wyrwy w elewacjach spowodowane działaniami wojennymi w 1945 r.

Dzwonnica

Budynek dzwonnicy wzniesiony na rzucie kwadratu, z cegły, nakryty został dachem namiotowym. Usytuowany jest w południowo-wschodnim narożniku placu przykościelnego. Wnętrze dzwonnicy jest jednoprzestrzenne z ostrołukowymi oknami. Cokół budynku z granitowych bloków. Naroża wzmocnione zostały przyporami. Stan zachowania obiektu oceniono na dobry.
Ogrodzenie kościelne na planie nieregularnego ośmioboku, składa się z cokołu wzniesionego z cegły, otynkowanego oraz przęseł stalowych, ażurowych powtarzających stylizowane motywy neogotyckie. Filary głównej bramy ceglane otynkowane, udekorowane płycinami, nakryte daszkami. Elementy bramy (okucia bramne) wykonane w fabryce w Bliżynie. Poza bramą główną w ogrodzeniu występują dwie inne mniejsze bramy flankowane filarami. Stan zachowania dostateczny, miejscami zły. Występują liczne ubytki cegły i tynku oraz zawilgocenia. Elementy stalowe są skorodowane. Na placu przykościelnym rosną lipy wśród których znajdują się drzewa mające ok. 100 lat. Zespół kościelny w Rozniszewie stanowi zatem integralną całość, architektoniczną i historyczną (z uwzględnieniem również lokalizacji dawniejszej świątyni drewnianej oraz cmentarza przykościelnego).

Dzieje kościoła i parafii

Najwcześniejsza wzmianka o parafii we wsi Rozniszewie pochodzi z XIV wieku. W 1359 r. król Kazimierz Wielki odstąpił Siemowitowi III cztery zapilickie parafie: m.in. Rozniszew – które należały do diecezji poznańskiej. W 1383 r. na gruntach wsi Rozniszew należącej do norbertanek lokowano miasto Mniszew. Przez Rozniszew przechodził Trakt Królewski zwany gościńcem czerskim prowadzący z Warszawy do Puław przez Górę Kalwarię, Konary, Rozniszew, Wolę Magnuszewską, Kozienice i Puławy. W latach 1576 – 1819 właścicielami wsi Rozniszew byli Giżyccy (herbu Gozdawa).

W 1603 r. w Rozniszewie był kościół drewniany pod wezwaniem św. Urszuli i Towarzyszek (Undecim Milia Virginum – Jedenastu Tysięcy św. Panien). Do parafii należały Zagroby tworząc razem niewielką parafię. Plebania miała w uposażeniu (wraz z wikariuszem i nauczycielem) folwark i dwa gospodarstwa kmiece w Rozniszewie, lecz zajęte przez patrona Marcjana Giżyckiego, oraz dziesięciny folwarczne i kmiece z obu wsi parafii (tj. Rozniszew i Zagroby), częściowo również zajęte przez patrona. W Rozniszewie była szkoła, której rektorem był Florian z Grabkowa a kantorem Jan Chojecki. W czasie powstania styczniowego, w dniu 14 maja 1863 r., miała miejsce bitwa pod Rozniszewem oddziału Kononowicza, w której zginęło 15 powstańców i 70 Rosjan. W latach 1880 – 1885 w miejsce zniszczonego, drewnianego kościoła, zbudowany nowy w stylu neogotyckim, według projektu arch. Edwarda Cichockiego i Jana Hanza. Konsekracji, w 1895 r., dokonał bp Antoni Sotkiewicz. W czasie II wojny światowej działała we wsi placówka AK Obwód Kozienice – V „Północ”. W trakcie walk na przyczółku warecko-magnuszewskim kościół został częściowo zburzony i odbudowany w latach 1947 – 1972. Decyzją z dnia 29 stycznia 2010 r. Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Warszawie Zespół kościelny w Rozniszewie (kościół, dzwonnica, ogrodzenie wraz z terenem placu przykościelnego) został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych /A/ województwa mazowieckiego.